Waterlijnlengte en Rocker bij Catamarans
Bij het bespreken van catamaranontwerp is een van de meest gestelde vragen onder eigenaren en potentiële kopers: “Zou de boot sneller worden als we de rompen verlengen?” Het antwoord is genuanceerd en nauw verbonden met een andere belangrijke ontwerpfactor: rocker.
Ik zit in mijn kantoor met een potentiële koper van een catamaran. Vanuit ons uitzicht op de haven, hier in het noorden van Nederland—aan het einde van de wereld, of zoals wij het liever zien, het begin ervan—komen catamarans van alle soorten, maten en leeftijden voorbij, afkomstig uit alle hoeken van de wereld. Onder hen zien we een paar oudere ontwerpen naast de nieuwere modellen liggen, en natuurlijk kwam het onderwerp waterlijnlengte ter sprake. Omdat dit een vraag is die mij vaak wordt gesteld, heb ik contact opgenomen met een aantal scheepsbouwkundigen om een duidelijk en goed onderbouwd perspectief te krijgen. Hieronder volgt een samenvatting van wat uit dat gesprek naar voren kwam.
Gedrag, snelheid en wendbaarheid
De waterlijnlengte (WL) van een catamaran—de lengte van de romp die daadwerkelijk in het water zit—is een primaire bepalende factor voor de theoretische snelheid van de romp. Langere waterlijnen maken over het algemeen hogere snelheden mogelijk zonder te planeren, volgens de klassieke formule voor rompsnelheid:
Vromp ≈ 1,34 × WL (ft)
Rocker daarentegen verwijst naar de kromming van de romp langs de lengterichting. Rompen met meer uitgesproken rocker buigen omhoog bij het voorschip en achterschip, terwijl rechtlijnige rompen minimale kromming hebben.
Hoge rocker: Kortere effectieve waterlijn, betere wendbaarheid, rustiger gedrag in zeegang.
Lage rocker: Langere waterlijn, hogere potentiële snelheid, maar iets minder wendbaar.
Performance: Carbon of polyester
Performance georiënteerde catamarans en lichtere carbon schepen hebben doorgaans relatief lage rocker. Deze ontwerpkeuze zorgt ervoor dat de romp al geoptimaliseerd is voor snelheid: de rechte romp maximaliseert de waterlijn en efficiëntie door het water. Het verlengen van de romp biedt vaak weinig extra voordeel, omdat het oorspronkelijke ontwerp de theoretische rompsnelheid al makkelijk overschrijdt. Zodra de boot planeert, wordt waterlijnlengte irrelevant.
Toch overwegen sommige eigenaren van modellen zoals de HH44 af en toe een verlenging van de romp, vooral omdat de spiegel relatief abrupt afloopt. Een bescheiden verlenging hier zou theoretisch de waterlijn kunnen verbeteren zonder de handelbaarheid significant te beïnvloeden—maar het blijft een marginaal voordeel vergeleken met de voordelen die het lage-rocker ontwerp al biedt. Ik zou dat geld eerder investeren in een goede reacher bijvoorbeeld.
Zwaardere Polyester Catamarans
Bij meer conventionele cruising catamarans—zoals Lagoon, Outremer, Bali of Nautitech—is de situatie anders. Deze boten, gebouwd van zwaarder polyester, zakken van nature dieper in het water en hebben meer natuurlijke rocker. Deze rocker verbetert comfort, handling en draagvermogen bij belading, maar vermindert het effect van enkel het verlengen van de romp. In deze gevallen voegt extra lengte weinig toe aan de snelheid, omdat het zwaardere gewicht en de rocker de potentiële winst al beperken. Bovendien zou een verlenging in lijn met de rocker uit het water steken. Om dit te voorkomen zou deze de hoek van de romplijn moeten tegenwerken, naar beneden buigen en extra weerstand toevoegen.
Garcia Explocat 52 ontwerp
Ik herinner me de dagen dat ik de Explocat met Garcia ontwikkelde. Bij romp nummer één was ik extreem gefocust op lichtgewicht (voor zover mogelijk bij het bouwen in aluminium), omdat we haar vrij snel wilden houden en zo min mogelijk rocker wilden hebben binnen die gewichtscategorie. Bij latere, zwaardere boten merkte ik dat het gewicht ervoor zorgde dat de boot behoorlijk inzakte. Meer rocker zou de drijfkracht hebben vergroot en dat voorkomen, maar in beide gevallen verminderde het de prestaties. Het hangt dus ook af van consistentie: de vorm van je romp bepaalt het draagvermogen, dus hou je een beetje in met al die opties!
Conclusie (de "bottomline")
Bij performance catamarans en lichte carbon designs zorgen lage rocker en rechte rompen al voor eenvoudig planeren. Een zorgvuldig ontwikkelde rompverlenging kan in uitzonderlijke gevallen nuttig zijn, maar is over het algemeen niet nodig.
Bij zwaardere polyester cruising catamarans verminderen meer rocker en gewicht de potentiële voordelen van het verlengen van de romp. Eventuele snelheidswinst zou minimaal zijn, en de extra complexiteit en kosten van de constructie wegen meestal zwaarder dan de voordelen.
In wezen staat de beslissing om een romp te verlengen niet op zichzelf. Ontwerpers wegen waterlijnlengte, rocker, gewicht en beoogd gebruik tegen elkaar af. Performance catamarans met lage rocker benutten deze factoren al maximaal, terwijl conventionele cruisers vertrouwen op rocker voor comfort en drijfvermogen, waardoor rompverlengingen grotendeels overbodig zijn.
Mijn persoonlijke mening: bespaar u de tijd, en investeer liever in een goed voorzeil. Snelle boten hebben veel voordeel van een goede reacher die de verschuiving van de schijnbare wind goed opvangt en daardoor de boot enorm kan laten versnellen. Zwaardere schepen profiteren van een “power” zeil, bijvoorbeeld een goede Code 3 of 4, de zogenaamde genakers.